KOMPLIKAJ VERBOFORMOJ

Bildo ĉe: englishwithatwist.com

Antaŭ nelonge en la fejsbuka listo Ateneo sen buŝumo oni diskutis pri (kaj eĉ ludis per!) sintezaj kunmetitaj verboformoj (farinti anstataŭ esti farinta, sidanti, anstataŭ esti sidanta, fariti anstataŭ esti farita ks). Nu, mi diru ke, antaŭ 30 jaroj, kiam mi eklernis Esperanton en Portugalio, neniu uzis tiajn formojn ĉi tie, aŭ mi almenaŭ tute ne memoras, ke mi iam aŭdis ilin. Kiam, kelkajn monatojn post la eklerno en mia hejmlando, mi vizitis mian unuan internacian kongreson, nome la 43an IJK, en Krakovo, mi unuafoje aŭdis tiajn formojn el la buŝo de itala partoprenantino. Aliaj kunparolantoj dubis pri ilia ĝusteco, sed ŝi, flua parolanto, konvinke pravigis ilin kaj eĉ citis aŭtoritatajn nomojn, se mi bone memoras.

Nu, de tiam mi tiajn formojn renkontis pli kaj pli ofte, kaj parole kaj skribe, precipe la intus- kaj atas-formojn. Nun ili trovas lokon eĉ en PMEG, kiu prave — kaj tre klare, kiel kutime — dediĉas al ili tutan paragrafon. Tamen ŝajnas, ke tiaj formoj ne estas “modernaĵo” en Esperantujo. Jam en aprilo 1907, en La Revuo (p. 337), responde al S-ro H.A., Zamenhof ja skribis jenon:

La formoj «amatas», «amitas» k. t. p, anstataŭ «estas amata», «estas amita», per si mem ne prezentus ian rompon en nia lingvo, kaj, se la Lingva Komitato volus ilin aprobi, oni povus tre bone ilin uzi. Tamen, se la privataj aŭtoroj per sia propra iniciativo volus uzi tiujn formojn, mi tion ĉi ne konsilus. Privataj aŭtoroj povus enkonduki tiun ĉi novan formon nur en tia okazo, se «as», «is» k.t.p. signifus «estas», «estis»; sed, kvankam pli aŭ malpli frue la verbaj finiĝoj eble ricevos la signifon de la verbo «esti», tamen ĝis nun ili tiun ĉi signifon ne havas.

Tiun ĉi klarigon oni poste enmetis en ĉiujn eldonojn de Lingvaj Respondoj de L. L. Zamenhof.

Evidente la respondo de Zamenhof ne implicas, ke tiajn formojn oni uzis jam en 1907, sed almenaŭ ĝi pruvas, ke ilin oni tiam konsideris aŭ eĉ proponis, almenaŭ en privataj leteroj.

Nu, alia flanko de la demando kuŝas en tio, ke la uzo de sintezaj aŭ eĉ de nesintezaj kunmetitaj verboformoj (esti -inta, esti -anta, esti -ita ks) povas impresi malagrable kaj malelegante en okazoj, kiam la uzo de simplaj formoj ŝajnas sufiĉa kaj tute klara. Probablan rekordon pri akumuliĝo de nesintezaj kunmetitaj verboformoj mi trovis en 1991, en la revuo Esperanto (n-ro 1000, p. 74), en jena frazo el la plumo de Douglas B. Gregor:

Estas rimarkinde, kiamaniere gravaj aldonoj al la scio, kiuj estus meritintaj esti aperintaj en fakaj revuoj kaj tie estus vekintaj la atenton de fakuloj, ĉi tie ŝajnas esti faritaj tute hazarde...

Nu, temis certe pri momento tute seninspira (ni ĉiuj rajtas tiajn!) de la erudicia kimro, kiu feliĉe nin regalis per aliaj tekstoj ege pli ravaj kaj inspirplenaj, kiel la traduko Reĝo Edipo kaj Antigona, kiun Karolo Piĉ, en kurioza recenzo, laŭdis «tre bona» kaj (imagu!) «senneologisma».

Tamen, en la fora jaro 1991, mia junula impertinento igis min verki, surbaze de la citita rebusa frazo, jenan satiran “poemon”, kiu ĝis nun kuŝis, kune kun multaj aliaj, en aktujo plena de tajposkriptoj kaj eĉ manskribaĵoj neeldonitaj (verŝajne ankaŭ neeldonindaj), konataj al neniu krom la aŭtoro:

poeminto

Zam! Zam!

estintas vi kulpinta pri ĉi kaĉo

se estintus vi kreinta nian lingvon Esperinto

sen provizo tiel puce participa

ne estintus aperintaj kaj pluintaj

ĉi verkuntoj volintaj komplikinti

          (scivolintas mi pri l’ kriĉo

           kiun estigintus ĉi verkuntoj

           plenumint-estinte lite:

           ĉu «ĝi ŝprucis!» aŭ «estintas ĝi ŝprucinta!»)