NE RESTU FAKULO EN SIA ANGULO

Prof. Ivo Castro:
«Mondlingvoj estas simpatiaj
kaj tiel sendanĝeraj,
kiel radioamatorismo.»
Foto ĉe: Ciberdúvidas

Ivo Castro (n. 1945) estas konata portugala lingvisto, emerita profesoro ĉe la Universitato de Lisbono, fakulo pri Fernando Pessoa kaj aŭtoro de pluraj gravaj verkoj, i.a. Curso de História da Língua Portuguesa («Kurso pri Historio de la Portugala Lingvo»). En januaro 2016 dum interesa intervjuo li asertis i.a. ke «Só os não-escolarizados e os escritores podem mudar pontualmente uma língua» («Lingvon povas sporade ŝanĝi nur homoj ne vizitintaj lernejon kaj verkistoj»). Al scipovantoj de la portugala mi nepre rekomendas atentan tralegon de la intervjuo, ĉar Ivo Castro pritraktas manplenon da gravaj temoj. Li parolas i.a. pri eldonado de la verkaro de Fernando Pessoa, pri la diferenco inter lingvo kaj dialekto, kaj inter lingvisto, gramatikisto kaj filologo, kaj ankaŭ pri la mikslingvo portunhol/portuñol (la “portugana” aŭ “hispagala”).

Nu, eble ne multaj scias, ke Ivo Castro havas ankaŭ rilaton al Esperanto, kvankam ĝi estas iom nerekta. Ĝi okazis jene. La 5an de septembro 1999 aperis en la ĉiutaga gazeto Público tutpaĝa artikolo sub la bombasta titolo Uma língua para o mundo («Unu lingvo por la mondo»). Temis pri la apero de nova lingvoprojekto, aŭtorita de la brazila eksesperantisto Balduíno Breitenbach, projekto kiu poste ricevis la nomon Fasile. Nu, la artikolo enhavis kutiman kvanton da eraroj kaj neprecizaĵoj ĉi-temaj. Oni asertis i.a., pri Volapuk [tiele], ke ĝi estas «uma língua também criada nos finais do século XVIII» («ankaŭ lingvo kreita fine de la 18a jarcento») kaj pluse, kvazaŭ deserte, oni prezentis fakulan opinion de Ivo Castro, kiu eldiris i.a., ke «As línguas mundiais são simpáticas e tão inofensivas como o radio-amadorismo, que só transmite uma mensagem técnica. Mas não deixa de ser uma técnica, um exercício» («Mondlingvoj estas simpatiaj kaj tiel sendanĝeraj, kiel radioamatorismo, kiu transdonas nur teknikan mesaĝon. Tamen ĝi nepre estas tekniko, ekzerco»)...

Nu, mi tuj sendis al la direktoro de Público, kun kopio al Ivo Castro, dekpaĝan reagan leteron tute plenan de FAKTOJ pri Esperanto kaj kun 60 piedpaĝaj referencoj (plejparte ligiloj al diverslingvaj retejoj). Ekzemple, pri eventuala «sendanĝereco» de Esperanto mi citis multajn kontraŭajn ekzemplojn el La danĝera lingvo kaj jene konkludis: «Não consta que os radioamadores tenham sofrido tais tormentas...» («Kiom mi scias, oni ne tiel suferigis radioamatorojn...»).

La profesoro sendis al mi tre afablan respondan leteron manskribitan, en kiu li i.a. humile konfesis jenon: «Parece evidente q. era com um especialista como o senhor que a jornalista deveria ter falado» («Evidente ŝajnas, ke la ĵurnalistino devintus paroli ĝuste kun fakulo kiel vi»). Kaj li finis jene la leteron: «Creia q., se alguma vez me interrogarem de novo sobre estes temas, os mandarei bater à sua porta, onde serão decerto bem servidos» («Sciu, ke, se iam ili denove demandos min pri tiaj temoj, mi rekomendos, ke ili sin turnu al vi, ĉar vi certe bone servos ilin»). Jen do!

Manuskripto de
O Guardador de Rebanhos
Bildo ĉe Prelo

Alia nerekta rilato inter Ivo Castro kaj Esperanto okazis kelkajn jarojn poste, kiam mi komencis esperantigi la longan poemon (aŭ pli bone, aron da 49 poemoj) O guardador de rebanhos de Alberto Caeiro (heteronimo de Fernando Pessoa). Tiam mi turnis min al bonega verko ¹ de la profesoro, fakulo ankaŭ pri manuskriptoj, kiu zorge analizis ĉiujn variantojn de la korektoj de la manuskripto de Pessoa, klopodante skizi ilian kronologion, laŭ la inkoj uzitaj kaj la ordo, en kiu ili aperas sur la paĝoj, kaj fine starigis tekston, kiu en pluraj detaloj diferencas de tiu ordinare eldonata kaj uzata kiel fonto de tradukoj plurlingvaj. Tiam mi ne hezitis sekvi la argumentojn de Ivo Castro, solide prezentitajn kaj lerte pravigitajn en lia grava enkonduko al la menciita eldono. La rezulto de mia traduka laboro aperis en 2015 sub la titolo La gardisto de gregoj ĉe Fonto. Tamen pri sia dua (eĉ pli nerekta) rilato al Esperanto la profesoro verŝajne scias absolute nenion...

---

^{1. Fernando Pessoa: O manuscrito de O Guardador de Rebanhos de Alberto Caeiro. Edição facsimilada. Apresentação e texto crítico de Ivo Castro. Lisboa : Dom Quixote, 1986. 175, [2] p.: fac-simil.; 31 cm.↩}